Çıplak Köstebek Fareleri ve Uzun Yaşamın Sırrı: DNA Onarım Mekanizması

Çıplak Köstebek Fareleri ve Uzun Yaşamın Sırrı

Yeraltında yaşayan çıplak köstebek fareleri, laboratuvar ortamında 37 yıla kadar yaşayabilen ilginç canlılardır. Bu sıra dışı ömür süresi, bilim dünyasında uzun yaşamın sırlarını arayan araştırmaların merkezine yerleşmiştir. Science dergisinde yayımlanan ve Tongji Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından yürütülen yeni bir çalışmada, bu hayvanların cGAS adlı bağışıklık proteinine odaklanılmaktadır.

Normalde cGAS proteini, hasarlı veya yabancı DNA’yı tanıyıp bağışıklık sistemini harekete geçirirken, insan ve fare hücrelerinde aynı zamanda DNA onarım süreçlerini de yavaşlatabilir. Fakat, çıplak köstebek farelerinde bu protein DNA kırığı oluştuğunda onarım sürecini destekleyerek bölgeden ayrılmamaktadır.

Bu özelliğin ardında yatan anahtar, cGAS proteininde gerçekleşen dört amino asitlik küçük ama etkili bir değişimdir. Bu değişimler, proteinin hücre tarafından yok edilmesini engelleyerek hasar bölgesinde kalmasına olanak tanır ve onarıcı proteinlerin işini kolaylaştırır.

Araştırma, cGAS’ın FANCI adlı başka bir proteinle daha güçlü bağ kurduğunu göstermektedir. FANCI, onarım sürecinde görev alan RAD50’yi yönlendirerek, DNA hasarlarının daha hızlı ve hatasız bir şekilde onarılmasına olanak tanır.

Deneylerin çarpıcı bir sonucu, çıplak köstebek faresine ait cGAS geninin yaşlı farelere aktarılması ile elde edilen bulgulardır. Gen aktarımı yapılan farelerde kırışıklıklar azalmış, tüylerin canlılığı artmış ve yaşlanma belirtileri belirgin şekilde gerilemiştir. Aynı genin kullanıldığı meyve sinekleri ise yaklaşık 10 gün daha uzun yaşamıştır.

Bilim insanları, bu genetik avantajın evrimsel bir süreçle oluştuğunu vurgulamaktadır. Yeraltı yaşamı, düşük oksijen seviyeleri ve yavaş metabolizma, ilerleyen zamanla birlikte hızlı üremeden çok, hücresel onarıma yatırım yapan bir evrimsel strateji geliştirmiştir. Bu benzer eğilimlerin yarasalarda ve fillerde de gözlemlendiği bildirilmiştir.

Ancak araştırmanın insanlara uygulanabilirliği hakkında temkinli bir yaklaşım benimsenmektedir. Çünkü cGAS, yalnızca DNA onarımında değil, bağışıklık tepkilerinde de kritik bir rol oynamaktadır. Bu mekanizmanın yapay yöntemlerle güçlendirilmesi, potansiyel mutasyon riski ve tümör gelişimi gibi istenmeyen sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, bilim insanları, gelecek adımda bu genetik değişikliklerin insan hücrelerinde güvenli biçimde benzer etkiler gösterip göstermeyeceğini test edeceklerdir.